Badania lekarskie a umowa o pracę – o czym należy pamiętać?

Porady -

Zatrudnienie pracownika to nie tylko podpisanie umowy, lecz także dopełnienie wszystkich ważnych formalności, które mają na celu ochronę jego zdrowia i bezpieczeństwa. Jednym z podstawowych wymogów jest przeprowadzenie badań lekarskich, bez których nowy pracownik nie może zostać dopuszczony do pracy. O czym należy pamiętać w kontekście badań lekarskich? Podpowiadamy!

Obowiązek skierowania na badania – co mówi Kodeks pracy?

Zgodnie z art. 229 Kodeksu pracy pracodawca ma bezwzględny obowiązek skierowania pracownika na odpowiednie badania lekarskie przed dopuszczeniem go do pracy. Przepis ten obejmuje zarówno osoby nowo zatrudniane, jak i tych pracowników, którzy zmieniają stanowisko pracy lub wracają po dłuższej nieobecności. Celem tego obowiązku jest ochrona zdrowia pracownika i zapewnienie, że jest on zdolny do wykonywania powierzonych mu obowiązków bez ryzyka dla siebie i innych.

W ramach regulacji wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje badań:

  • badania wstępne – wykonywane przed rozpoczęciem pracy; dotyczą wszystkich nowych pracowników, a także osób przenoszonych na stanowiska, gdzie występują inne czynniki szkodliwe lub uciążliwe;
  • badania okresowe – przeprowadzane cyklicznie, zgodnie z terminami wskazanymi w poprzednim orzeczeniu lekarskim; mają na celu monitorowanie stanu zdrowia w kontekście warunków pracy;
  • badania kontrolne – obowiązkowe dla pracowników powracających do pracy po niezdolności trwającej dłużej niż 30 dni; pozwalają ocenić, czy choroba nie wpłynęła na zdolność do wykonywania zawodu.

badania lekarskie

Jakie badania są obowiązkowe przy zawieraniu umowy o pracę?

Przed dopuszczeniem nowego pracownika do wykonywania swoich obowiązków pracodawca bezwzględnie musi zapewnić mu badania wstępne. Bez ważnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku zatrudnienie nie jest możliwe – nawet jeśli umowa została już podpisana.

Podstawą skierowania na badania jest dokument wystawiany przez pracodawcę. Musi on zawierać dokładny opis stanowiska pracy, w tym informacje o możliwych czynnikach szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych. Lekarz medycyny pracy na tej podstawie dobiera odpowiedni zakres badań i ocenia, czy kandydat może bezpiecznie wykonywać powierzone obowiązki. Po badaniu wystawia orzeczenie: pozytywne (brak przeciwwskazań) lub negatywne (ograniczenia lub brak zdolności do pracy). Tylko pozytywna opinia umożliwia legalne rozpoczęcie zatrudnienia.

W niektórych przypadkach pracodawca nie ma obowiązku kierować na badania wstępne

Co ważne, pracodawca nie musi kierować na badania wstępne, jeśli są spełnione łącznie trzy warunki:

  1. Pracownik podejmuje pracę na tym samym lub podobnym stanowisku, na którym warunki pracy są tożsame z dotychczasowymi (np. narażenie na te same czynniki).
  2. Pracownik posiada ważne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na takim stanowisku.
  3. Przerwa między zakończeniem poprzedniego zatrudnienia a nowym nie przekracza 30 dni (w przypadku umowy z tym samym lub innym pracodawcą).

Wyjątkiem są sytuacje, gdy na nowym stanowisku występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, a pracownik w poprzednim zatrudnieniu nie był na nie narażony – wówczas badania wstępne są wymagane niezależnie od tego, jak krótka była przerwa.

Co grozi za niedopełnienie obowiązku wykonania badań lekarskich?

Brak ważnych badań lekarskich przed dopuszczeniem pracownika do pracy to poważne naruszenie przepisów. Pracodawca naraża się na mandat od Państwowej Inspekcji Pracy, który może sięgnąć nawet 30 tys. zł. Dodatkowo w razie wypadku przy pracy brak orzeczenia może skutkować pełną odpowiedzialnością finansową i problemami z wypłatą świadczeń z ZUS.

Dla pracownika oznacza to brak możliwości rozpoczęcia pracy mimo podpisanej umowy. Taka sytuacja grozi wstrzymaniem wypłaty wynagrodzenia lub nawet unieważnieniem zatrudnienia. Choć badania bywają traktowane jako niepotrzebna formalność, nie warto ich lekceważyć – nawet praca biurowa wiąże się z ryzykiem zdrowotnym, a właściwa ocena lekarza medycyny pracy chroni obie strony stosunku pracy.